Een ketelhuis van niet meer dan 15 m² op het dak van een wooncomplex in Nijmegen staat volgepakt. Twee watertanks van 1000 liter en een van 300 liter, vier HR-ketels, een warmtepomp van 40 kW en een tiental expansievaten en dat alles verbonden met dikke, geïsoleerde buizen, vullen de kleine ruimte. Verduurzamen in de bestaande bouw, dat is passen en meten.

Door Tijdo van der Zee

“In nieuwbouw plan je het gebouw rond de voorwaarden die je stelt, bij dit gebouw worden de randvoorwaarden gesteld door wat er al staat”, zegt René Arnst, projectleider installaties bij woningcorporatie Talis. “Als achter in het ketelhuis een tank vervangen moet worden, is dat echt puzzelwerk.”
Het woonblok in de Nijmeegse Waterstraat is Talis’ eerste project waarbij duurzame cv en duurzaam warmwater in de bestaande bouw wordt toegepast. Het haalbaarheidsonderzoek werd gedaan door adviesbureau ZON Energie. De kleine schaal –24 een- tot tweepersoonswoningen – en het natuurlijke vervangingsmoment van de boilers maakte het woonblok in de Waterstraat tot een ideaal proefobject. Negen putten tot 120 meter diepte leveren via een gesloten systeem water van 12 ⁰C. Dat wordt door de warmtepomp opgewerkt tot 60 ⁰C en daarna gebruikt in de cv’s.
Vier horizontaal geplaatste zonnecollectorpanelen verwarmen water in een 1000-litervat tot 70 ⁰C. Dat warme water is bedoeld voor gebruik in de badkamer of de keuken. Indien de zon onvoldoende vermogen heeft wordt het warmwater naverwarmd in een 300 liter boiler. Een overschot aan zonnewarmte kan ook worden gebruikt om het 1000-litervat dat hoort bij de warmtepomp op te warmen. Terugleveren aan de warmteputten was technisch lastig en bleek niet verplicht voor een installatie onder 43 kW.

Radiatoren
De warmtepomp verwarmt tot maximaal 65 ⁰C. Het conventionele radiatorsysteem is indertijd echter uitgelegd op basis van een aanvoer van water van 90 ⁰C. Het oude materiaal vervangen door zwaardere, lage temperatuurradiatoren zou de business case zwakker maken. Arnst: “Verwarming blijkt toch te lukken, maar we vragen daartoe wel van de bewoners om continu te stoken, in plaats van ’s ochtends met z’n allen de thermostaat hoger te zetten. Dat kost meer energie en dat kan de pomp niet aan. Hierover gaan we binnenkort de bewoners informeren”
Naar verwachting kan de warmtepomp het in z’n eentje af tot een buitentemperatuur van -6 ⁰C. Wordt het nog kouder, dan zullen de piekketels bijspringen.
Het gasverbruik mag afnemen, de elektrische pompen slurpen elektriciteit. Zoveel zelfs dat er een dikkere kabel vanaf de straat naar boven getrokken moest worden. “Onvoorzien. En Liander staat natuurlijk niet de volgende dag al voor je deur. Het leverde wat vertraging op. Een leerpunt voor de volgende keer”, zegt de projectleider.

Archeologie
De putten voor de warmtepomp liepen ook vertraging op, door procedures en eigendomskwesties. “De grond naast het woonblok, waar we wilden boren, bleek niet van ons maar van de gemeente. Nadat we daar uit waren, duurde het vergunningtraject weer langer dan verwacht. Ambtenaren moesten uitzoeken of er eerst archeologisch onderzoek moest gebeuren bijvoorbeeld”, aldus Arnst.
Alle apparatuur is verbonden aan software die via UMTS bij Talis binnenkomt. Arnst: “We zullen zelf de afstellingen niet aanpassen, dat gaat ZON Energie doen, of het installatiebedrijf. Maar we willen de informatie natuurlijk wel hebben. Om te kijken bijvoorbeeld of we een extra zonnepaneel aankoppelen om de warmtepomp te ontzien, maar ook om de resultaten te tonen aan bewoners, of voor nieuwe projecten en investeringen.”
De eerste winter moet nog komen. Daarna pas zal blijken of het systeem robuust genoeg is. Inmiddels loopt al wel een haalbaarheidsstudie naar een woonblok met 270 appartementen. Arnst: “Dat zal geen proefproject zijn. In tegenstelling tot hier in de Waterstraat gaan de bewoners daar meebetalen aan de investering.”

Bron: EnergieGids.nl sept 2009