De digitale vrachtbrief kan transport en distributie van goederen efficiënter maken en veel congestie-ellende voorkomen. Maar dat betekent niet dat logistieke partners hun vervoersdata gedachteloos moeten delen. Walther Ploos van Amstel, lector Citylogistiek aan de Hogeschool van Amsterdam, ziet de kansen, maar ontwaart ook bedreigingen. Hij noemt er drie.

In de retail control tower van Albert Heijn komen de ritgegevens uit de boordcomputer van 25 transporteurs binnen. De grootgrutter combineert deze data met gedetailleerde verkeersinformatie en daardoor weet de vulploeg in de supermarkt precies wanneer ze klaar moet staan om de vrachtwagen uit te laden.

Een mooi voorbeeld van efficiënte distributie, meent Ploos van Amstel. “Vrachtwagens staan normaal 55 procent van de tijd stil. Logistieke planners houden rekening met files en ander oponthoud, die speelruimte bouwen ze in. Maar dat betekent dat die uitschieters de efficiëntie van het transport bepalen.” Het delen van vervoersdata kan dat proces verbeteren. “Daar ligt een grote kans. Een op de vijf vrachtwagens zou zo van de weg kunnen.”

Een ander mooi voorbeeld. Nu al delen transporteurs hun ritdata met wegbeheerders voor verkeersmanagement en het optimaliseren van onderhoud aan infrastructuur. Handig, want daardoor kan de overheid zware vrachtwagens wegleiden van kwetsbare wegen of vrachtwagens met giftige vracht bij dichte mist adviseren niet de weg op te gaan. “Dit systeem bespaart op wegonderhoud, verhoogt de veiligheid en voorkomt files. Prachtig”, zegt Ploos van Amstel.

De digitale ontwikkelingen in transport en logistiek gaan snel. Zo snel zelfs, dat directies zich vaak voor voldongen feiten gesteld zien. Ploos van Amstel: “De slimme jongens bij bedrijven gaan er vaak als fanatieke hobbyisten mee aan de slag en blijven onder de radar van het topmanagement. Pas als er geen weg meer terug is, krijgen zij er van te horen. Er is dan geen beleid over data delen, men loopt achter de feiten aan.”

Waarom is dat een probleem? “Er kan nogal wat mis gaan bij digitalisering. Er zijn nu al samenwerkingsverbanden waar het piept en kraakt omdat er geen goede afspraken gemaakt zijn.” Walther Ploos van Amstel ziet drie bedreigingen: diefstal door zwakke cyberbeveiliging, geschillen over het eigendom van data en het optrekken van nieuwe data-grenzen in de EU.

Een vrachtwagen vol met Ketel 1 wodka, sigaretten, Playstations, Gucci-zonnebrillen of -handtassen. Een fijne buit. Logistiek dienstverleners die hun digitale vrachtbrief niet goed versleuteld hebben, lopen de kans dat hackers er op inbreken en bijvoorbeeld digitaal de vrachtwageninhoud of het afleveradres veranderen. Volgens Ploos van Amstel wordt beveiliging nog geregeld niet serieus genoeg genomen, met alle risico’s van dien.

Een ander probleem betreft het eigendom van de data. In Amsterdam rijden bijna driehonderd witte elektrische Smarts van het bedrijf Car2Go. De ritgegevens van deze autootjes zijn het eigendom van Car2Go. “Die data zijn goud waard. Van die vervoersstromen kan je veel leren. Toen de gemeente Amsterdam de vergunning gaf, had het die data moeten eisen, maar het bedrijf hield ze voor zichzelf.” Voor het taxibedrijf Uber geldt hetzelfde: “Met big data maken ze tactische planningen. Chauffeurs halen nu met minder uren en minder kilometers dezelfde omzet.”

Deze zaken spelen ook in de transportwereld, want 180 miljoen digitale vrachtbrieven per jaar leveren een schat aan informatie op. “Voor je het weet staat er een soort Booking.com voor de transportsector op die de optimalisatie van de logistiek gaat verzorgen. Dat bedrijf boekt dan grote winsten met big data die transporteurs gratis weggaven. En de transporteurs blijven achter met lage tarieven.” Wie de big data bezit heeft ‘ongelofelijke macht’ in de keten, stelt Ploos van Amstel. “Big data maakt de supply chain beter. Maar we moeten wel zorgen dat die data van iedereen blijven.” Ploos van Amstel ziet hier een schone taak voor brancheorganisatie TLN.

Het derde gevaar dat Ploos van Amstel ziet opdoemen komt van Europese overheden. Want die creëren nu allemaal eigen regels rond intelligente transportsystemen (ITS). “Door de open grenzen van Europa kost een Italiaans kaasje in Nederland nu net zoveel als in Italië zelf. Super goed natuurlijk. En die grenzen moeten dus honderd procent open blijven.” Maar door ITS moeten transporteurs straks bij elke grens aanloggen aan een ander systeem. Dat kost veel geld en het gevaar bestaat dat daarmee lokale ondernemers worden voorgetrokken. “Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu moet er in Europa voor strijden dat het wegennet echt open blijft.”

In China stuurt het ICT-bedrijf Li & Fung duizend producenten in de keten aan, vergroot daarmee de efficiëntie en laat zo de export groeien. Ook in Nederland zijn er sectoren waar digitalisering zijn vruchten afwerpt. Door de onlineverkoop bij de bloemenveiling in Aalsmeer bijvoorbeeld, zien kwekers hun export groeien. In de Nederlandse transport- en distributiesector gaat deze vlieger helaas niet op. “Digitalisering is belangrijk en we moeten het gaan doen. Maar bij ons levert digitalisering geen groei op. De koek wordt er juist kleiner door. De vraag is bij wie dat terecht gaat komen.”

In: Transport en Logistiek, bijlage bij de Telegraaf, April 2015