Het gebruik van BIM bij renovatieprojecten lijkt nog geen enorme vlucht te nemen. Toch willen sommige partijen in de bouw niet meer anders. “We hebben er veel baat bij.”

Tijdo van der Zee, in Cobouw special Renovatie, 2017

Bouwbedrijf De Nijs uit Warmenhuizen heeft zich gespecialiseerd in binnenstedelijk bouwen, ontwikkelen en renoveren. En Amsterdam is daarbij het favoriete werkterrein. Het bedrijf bouwt aan iconische nieuwbouwprojecten, zoals Pontsteiger aan het IJ. Maar bij ook renovatieprojecten is het De Nijs betrokken, zoals bij de transformatie van het oude gebouw van uitgeve rij Elsevier. Woningcorporaties Rochdale en DUWO gaven De Nijs hier de opdracht tot de realisatie van 270 studentenkamers en commerciële ruimtes.

Zowel bij Pontsteiger als bij het Elsevier-gebouw maakte De Nijs gebruik van de BIM-werkmethodiek. Dat wil zeggen: eerst virtueel bouwen en pas dan fysiek aan de slag. Nu is Bimmen bij nieuwbouw misschien niet meer zo bijzonder, maar bij renovaties en transformaties komt het minder vaak voor. “Wij hebben BIM nu ongeveer bij zeven renovatieprojecten gebruikt”, zegt Maaik de Nijs, BIM-regisseur bij De Nijs. “En toekomstige projecten zullen we ook in BIM doen. Het heeft zijn meerwaarde a

bsoluut bewezen.”

Hij somt een rijtje op: “De Keizer – die oude kraakpanden – in de Spuistraat, de voormalige C&A aan het Damrak, panden aan de Cruquiuskade. En dan zijn we in Hoorn bezig met de transformatie van het oude seminarie het Missiehuis in Hoorn tot appartementencomplex. En we doen ook hotel De Roode Leeuw bij de Dam in Amsterdam, waar we het funderingsherstel en de uitdieping van de kelder doen. Allemaal met laserscans en BIM.”

Bij dat laatste project is de meerwaarde van BIM evident, zegt hij. “Het gebouw bestaat uit allemaal verschillende panden die in de loop van de tijd aan elkaar geknoopt zijn. Je moet dat echt perfect in kaart hebben gebracht voor je begint met werken.”

Dat spreekt eigenlijk wel voor zich, maar waarom volstaat dan niet het traditionele inmeten? “Dan pak je elke hoek van een ruimte en meet je de afstand. Maar dan meet je niet of een muur schuin staat of bol. Wij werken met een laserscan. Die levert een point cloud op met miljarden punten. Die cloud beschrijft de ruimte precies zoals hij is. Je ziet dus niks over het hoofd.” Dat ruwe databestand wordt vervolgens door BIM-modelleurs als onderlegger gebruikt voor een zogeheten solid model, een 3D-model dat als basis dient voor het verdere BIM-proces.

Een perfecte weergave van de werkelijkheid. Dat is ook wat Jaco Poldervaart van BIM Intelligence als groot voordeel ziet van Bimmen bij renova tieprojecten. Voor de Rijksoverheid vatte hij middels een laserscan zo’n zestig gebouwen op het Hembrugterrein in Zaandam in BIM-modellen. Ook in het Zuid-Hollandse Brielle was hij betrokken bij het virtualiseren van een bestaand gebouw. Daar wordt namelijk de oude HBS – “een prachtig monument met rijk metselwerk” – door VolkerWessels verbouwd tot appartementencomplex.

Verzakt

“Uit onze laserscan bleek dat het gebouw over de lengteas ongeveer dertig centimeter verzakt was. Dat was voor onze opdrachtgever, de gemeente Brielle, heel nuttige informatie, omdat dat toen meegenomen kon worden in de uitvraag. Als de opdrachtnemende ontwikkelaar daar in een later stadium achter was gekomen, had dat vervelende consequenties kunnen hebben.” Eerst scannen en dan netjes modelleren geeft de mogelijkheid om de exacte maatvoering en positie te kennen van de objecten, zegt Poldervaart. “Dit mits de modelleur niet alles ‘knip en plak’ uitvoert. Hier gaat het nog wel eens fout.”

Projectleider Patrick Meerkerk, van ingenieursbureau IOB, dat de technische advisering voor het project in Brielle verzorgt, zegt dat er na de opdrachtverlening aan VolkerWessels door Brielle een nieuwe point cloud is gemaakt en dat die de basis vormt van het huidige BIM-model. “Met name bij het bepalen van de indelingsmogelijk van de zolderruimte heeft de puntenwolk een grote toegevoegde waarde. Deze heeft namelijk diverse samengestelde dakvlakken met complexe spantconstructies en aansluitingen. De puntenwolk dient als praktisch communicatiemiddel tussen de samenwerkende partijen en de verschillende vakdisciplines. Onze afdelingen installatie- en constructietechniek kunnen met behulp van de puntenwolk eenvoudig de diverse indelingsvarianten van de architect beoordelen op aanpassingen en haalbaarheid.”

‘De puntenwolk dient als praktisch communicatiemiddel tussen de samenwerkende partijen’

Toch maakt de point cloud het ouderwetse handwerk niet overbodig, zo heeft Meerkerk gemerkt. “Zo zijn bij het inscannen delen van het exterieur weggevallen door overhangende bomen. De fijnere maatvoering, zoals de afmetingen van balk- en kozijnhout met profileringen en spouwmuurdiktes zijn niet uit de scan te herleiden. Samen met de verborgen ruimtes, bijvoorbeeld boven de systeemplafonds en de kruipruimte, zijn al deze elementen traditioneel onderzocht en ingemeten. De visuele opname gaf ons ook de mogelijkheid om de kwaliteit van de constructie en bouwdelen goed te beoordelen.”

Meerdere scans

Soms zijn meerdere scans, in verschillende stadia van de renovatie, onontbeerlijk, zeggen Poldervaart en De Nijs. “Een architect moet al snel aan de slag om een mooi ontwerp te maken. Dus moet je in een vroege fase al scannen. Maar op basis van die scan moet je niet je kozijnen gaan bestellen. Dan ga je de mist in. Als je het gebouw casco hebt gestript, dan kan je een nieuwe scan maken. Want dan heb je pas de exacte maatvoering”, zegt Poldervaart. Daar is Maaik de Nijs het mee eens. “Een grote valkuil is dat er maar met één scan gewerkt wordt. Wij gaan er van uit dat er meerdere scans komen.”

Het uitwerken van een point cloud tot 3D (Bim-)model is veel werk. Tegelijk zijn niet alle bouwpartners geïnteresseerd in dezelfde details. Daarom zijn ze bij De Nijs aan het onderzoeken of het mogelijk is dat de bouwpartners straks allemaal met de point cloud aan de slag gaan, in plaats van dat ze het uitgewerkte model krijgen aangeleverd. De Nijs: “Dan haal je er een stap tussenuit. Lijkt ons alleen maar goed.”