De winning van onconventioneel gas in Nederland moet nog goed en wel beginnen, maar stuit nu al op maatschappelijke weerstand. Een goede communicatie is daarom essentieel voor een succesvolle introductie van de techniek, zo meent Berend Scheffer, technisch directeur bij Energie Beheer Nederland (EBN). Communicatie over de gebruikte chemicaliën bijvoorbeeld.

Door Tijdo van der Zee

Scheffer sprak onlangs in Arnhem tijdens het symposium Unconventional Gas van de Koninklijke Vereniging van Gasfrabrikanten in Nederland (KVGN). “Ook al gaat het om heel kleine percentages chemicaliën, de leek is erg huiverig”, zei hij. Scheffer liet een lijst zien van het Amerikaanse Department of Energy (DOE) met chemicaliën die gebruikt werden bij het fraccen in het Amerikaanse Fayetteville. “Dergelijke lijsten zijn niet makkelijk te vinden, maar ze zijn er wel”, zei hij.

Daarmee reageerde Scheffer op verontwaardigde woorden eerder die dag van Clingendael-expert Coby van der Linde. “Een probleem in Nederland is het Nimby-gedrag [Not in my backyard, red.]. Je krijgt bijna het gevoel dat hier helemaal niks meer kan. Het is daarom heel belangrijk dat je op de juiste manier communiceert. Men wil bijvoorbeeld weten welke chemicaliën worden gebruikt. Maar zelfs mij is het tot nu toe niet gelukt om een betrouwbare lijst te vinden.”

Volgens Scheffer bestaat een fracmengsel voor 90% uit water en 9,5% uit zand. “De resterende 0,5% bestaat uit chemicaliën. Daarbij is ook een trend waarneembaar naar groenere chemicaliën.” Scheffer meldde niet om welke groene chemicaliën het ging. Ook stelde hij dat de mengsels erg in samenstelling verschillen, al naar gelang het soort gesteente waarin geboord wordt.

In Nederland is aan drie bedrijven opsporingsvergunningen voor onconventioneel gas verleend. Van deze drie bedrijven is Cuadrilla daadwerkelijk van plan nog dit jaar te beginnen met proefboringen in het Brabantse Boxtel. Tegen deze boringen is inmiddels de nodige maatschappelijke weerstand. Eén van de chemicaliën in de lijst van het DOE, glutaraldehyde, wordt door de tegenstanders expliciet gevreesd.

Een lijst zien van het Amerikaanse Department of Energy (DOE). (Bron: DOE)
In september vorig jaar stelde toenmalige minister voor Economische Zaken Maria van der Hoeven in antwoord op vragen van Groenlinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren over fraccen dat de lijst van gebruikte chemicaliën bekend zijn bij het Staatstoezicht op de Mijnen (SODM), maar ook stelde zij: “De samenstelling van de chemicaliën is vaak bedrijfsgeheim, omdat deze mede het succes en de effectiviteit van het ‘kraken’ bepaalt. De concurrentie op deze markt is groot.”

Onconventioneel gas werd lang gezien als commercieel oninteressant, maar mede door verbeterde technieken is de onconventionele gaswereld de laatste jaren enorm in omvang toegenomen. Het meest wordt hierbij verwacht van tight gas (gas uit moeilijk doordringbaar gesteente) en schaliegas (gas uit kleilagen). Om dit gas beschikbaar te maken, wordt een mengsel van water, zand en chemicaliën onder hoge druk de grond in gepompt, waarbij scheuren in het gesteente ontstaan, waardoor het gas makkelijker kan ontsnappen. Dit proces heetfraccen.

De jaarlijkse gasproductie uit kleine gasvelden in Nederland loopt in het huidige scenario terug van 30 BCM (miljard kubieke meters per jaar) anno nu naar 10 BCM in 2030. De overheid heeft echter de ambitie uitgesproken om deze 30 BCM te handhaven door het beter benutten van kleine velden en het ontwikkelen van onconventionele gasvelden, met name schaliegas en tight gas.

Verschenen in Energeia, 27 april 2011