De grootschalige uitrol van de slimme gas- en elektriciteitsmeter zal niet lang meer op zich laten wachten. Wat kan de slimme meter betekenen voor installateurs?

Door Tijdo van der Zee. In Installatie Journaal juni 2014

Afgelopen jaren maakte Nederland op een rustige manier kennis met de slimme meter. Via de kleinschalige uitrol werden de eerste 600.000 meters geplaatst. Maar nu is het tijd dat heel Nederland overstapt op de slimme meter. In 2020 moeten alle 6,5 miljoen huishoudens en een miljoen mkb-bedrijven een slimme meter aangeboden hebben gekregen.

Voor elektriciteit leveren IBM en Landis + Gyr de meter. Voor gas zijn dit Landis + Gyr, Itron en Elster. De eerste maanden van 2014 is de voorraad ‘oude’ slimme meters opgemaakt. Dat zijn de meters die voldoen aan de eisen van de Dutch Smart Meter Requirements (DSMR) 2.2. Volgens Netbeheer Nederland zijn die voorraden nu op en worden alleen nog DSMR 4.0-meters geplaatst. 

Als alles goed verloopt kunnen behalve de netbeheerders straks ook installateurs een slimme meter aanbieden aan klanten. Bijvoorbeeld tegelijk met de vervanging van een cv-ketel. Netbeheer Nederland (de branche-organisatie van netwerkbedrijven) en Uneto-VNI maken hier nu afspraken over.

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe dit vorm gaat krijgen. Uneto-VNI wil bijvoorbeeld graag dat de meters via de groothandel beschikbaar komen. Netbeheer Nederland “onderzoekt deze mogelijkheid” aldus woordvoerder Martijn Boelhouwer. Daarnaast moet er nog overeenstemming komen over de datum. Netbeheer Nederland pleit voor 1 januari 2015. Uneto-VNI had graag gezien dat deze datum wat meer naar voren geschoven kon worden. Als de partijen akkoord zijn met deze randvoorwaarden kan het specifieker worden ingevuld: richtlijnen opgesteld, een erkenningsinstantie worden aangewezen en de vergoeding voor zulke ‘derdenplaatsingen’ worden vastgesteld.

Aangezien het hier over miljoenen huishoudens gaat, en meestal twee slimme meters per huishouden, zouden installateurs gek zijn als ze hier niet een graantje van zouden willen meepikken. Maar de slimme meter biedt installateurs veel meer dan alleen eenmalig installatiewerk. De slimme meter is ook het zenuwcentrum voor verschillende energiediensten die installateurs kunnen bieden.

Een installateur die dat al vroeg begreep is Robert Hendriks, directeur van Volt Elektro Groep. Zijn bedrijf greep de komst van de slimme meter aan om particulieren en mkb-ondernemers energiediensten op maat aan te bieden. En dat gaat goed. Eind april bediende het bedrijf ongeveer tachtig klanten met deze dienst, en de rek is er nog allerminst uit. “Wekelijks krijgen we nu vijf tot tien nieuwe klanten”, aldus Hendriks. Daarbij is ruwweg 60 procent mkb-ondernemer en 40 procent particulier.“Bij particulieren is het vooral een dienst om betrokken te blijven, de relatie warm te houden. Bij ondernemers speelt besparingspotentieel een grotere rol.” Volgens Hendriks is het nog lang niet bij alle installateurs die met duurzaamheid bezig zijn doorgedrongen dat de slimme meter erg belangrijk gaat worden, door de mogelijkheid om diensten op maat te gaan leveren.

Domotica 

De slimme meter is juridisch opgebouwd uit verschillende elementen, of poorten. De P1-poort is bestemd om te koppelen aan de domotica. Dit kunnen bijvoorbeeld energiedisplays zijn of slimme koppelingen tussen meter en cv-ketel, waardoor installateurs kunnen onderzoeken of de cv-ketel nog naar behoren werkt, of dat deze toe is aan een onderhoudsbeurt. Via die P1-poort kan het elektriciteitsgebruik elke 10 seconden worden uitgelezen: bijna realtime dus. Dat betekent  dat het gedrag van gebruikers of componenten in de installatie gelijk zichtbaar is. Het gasgebruik wordt elk uur doorgegeven. De domotica die aan deze P1-poort hangt is het speelterrein voor de marktpartijen.

Een ander deel van de slimme meter is de P4-poort. Dat is het gedeelte dat gebruiksgegevens zendt naar de netbeheerder en van daaruit naar de energieleverancier. Dit gedeelte is het ‘officiële’ gedeelte, in die zin dat alleen op basis van deze gegevens de energiefactuur opgesteld mag worden.

ODA-regeling

In principe mogen installateurs niet bij deze gegevens, tenzij de klant ze heeft gemachtigd via de ODA-regeling (overige diensten aanbieders). Sinds vorig jaar is er een vereniging voor deze aanbieders. Die heet de Vedek. Volgens Joost Zonneveld van de Vedek zijn er momenteel 17 bedrijven ODA-gecertificeerd. En dat zullen er volgens hem niet snel veel meer worden. Het certificeringtraject duurt namelijk lang en er is veel technische en juridische expertise voor nodig. Wat vaker gebeurt, zegt Zonneveld, is dat gemachtigde bedrijven de meetgegevens kopen van ODA-bedrijven zoals Ealyze. Dat kost wat, maar bespaart ook veel gedoe.

Volgens Robert Hendriks van de Volt Elektro Groep is het essentieel om je als installateur niet alleen maar te richten op de mogelijkheden die de P1-poort biedt. Het bedrijf werkt daarom ook via de ODA-regeling met de officiële meetgegevens. “Zo kunnen we het echte afgerekende gebruik zien van consumenten. Energieleveranciers krijgen deze gegevens om de paar maanden, maar wij krijgen ze elk kwartier en we kunnen dus dagelijks schakelen met klanten. Het gaat bij deze poort heel concreet over geld. Daar is niet over te discussiëren. Dat heb je niet bij de P1-poort. Hoe je het wendt of keert, de klant krijgt de factuur via de P4-poort.” Volt Elektro Groep heeft zich aangesloten bij een collectief van installateurs onder de noemer EnergiePartners, die nieuwe diensten en verdienmodellen voor installateurs ontwikkelen.

Warmtepompen in Breda

Een ander project waar de slimme meter een cruciale rol speelt, is de duurzame wijk Meulenspie in Breda. De afgelopen jaren werd daar al geëxperimenteerd met het ‘smart’ laten draaien van de wasmachine  in de smart grid pilot van Enexis, genaamd Jouw Energie Moment. Namelijk: wanneer de energieprijs laag is. Maar sinds maart zijn hier ook warmtepompen van Nathan Import/Export bij gekomen. Het gaat om Alpha Innotec combi-warmtepompen gekoppeld aan een bronsysteem van Thermoplus.  Deze warmtepompen hebben standaard een BACnet aansluiting waardoor de warmtepomp gekoppeld kan worden aan diverse meet en regelsystemen. Ook hier worden zowel de P4-poort als de P1-poort van de slimme meter gebruikt.

De P1-poort om deelnemers realtime hun energieverbruik te laten zien, en de P4-poort voor de facturatie. In die P4-poort worden de kwartier-intervalstanden uitgelezen door een centraal energiemanagement-systeem (CEMS) in de wijk. “Om ervoor te zorgen dat niet alles precies op hetzelfde moment aangaat”, zo legt Elke Klaassen, die mede op dit project promoveert aan de TU Eindhoven, uit.

Klaassen: “Het prijsprofiel wordt day-ahead bepaald op basis van de verwachte elektriciteitsvraag in de wijk, de verwachte zon-PV-opwek en de day-ahead APX-marktprijs. Reden voor het gebruik van day-ahead-prijzen is omdat in deze pilot ook de consument gestimuleerd wordt om zelf de vraag te verschuiven. Het dynamische tarief wordt ook daadwerkelijk gebruikt voor facturatie.”

 Delen

Volgens Robert Hendriks van de Volt Elektro Groep is de slimme meter de komende jaren nog essentieel om echt goede diensten aan te kunnen bieden. Hij beaamt dat er andere technieken in opkomst zijn die de slimme meter op den duur wel eens overbodig kunnen maken voor installateurs. Zo kunnen ook steeds meer meetgegevens van installaties prima via internet verzameld en verzonden worden, zonder tussenkomst van slimme meter. “Maar het duurt nog wel een aantal jaar voor het zover is dat de slimme meter voor ons niet meer van belang is”, schat Hendriks.

Voor nu heeft Hendriks nog twee oproepen. Ten eerste: “Laten we zo veel mogelijk de informatie die we hebben over slimme-meterprojecten met elkaar delen. Dit is een kans voor de installatiesector en we kunnen ons de kaas niet van het brood laten eten door energiebedrijven, consultants of bouwbedrijven.” En ten tweede: “We moeten haast maken met de mogelijkheden voor installateurs om de slimme meter te plaatsen. Het kan mij niet snel genoeg gaan. Als je naar een snelle uitrol wil van de slimme meter, dan kan de netbeheerder maar beter snel meer marktpartijen toelaten.”

Politiek

Minister van Economische Zaken Henk Kamp liet de Tweede Kamer eind april in een brief weten de grootschalige uitrol van de slimme meter niet uit te willen stellen. De SP had om uitstel gevraagd omdat uit de pilotfase blijkt dat de daadwerkelijke energiebesparing achterblijft bij de gewenste besparing. SP-Kamerlid Paulus Jansen pleitte daarom voor nog meer pilots.

Maar volgens Kamp kan deze energiebesparing juist vooral gerealiseerd worden als we in Nederland allemaal aan de slimme meter gaan. Alleen op die manier kan aan bedrijven de zekerheid worden geboden die ze nodig hebben bij het ontwikkelen van energiebesparingsdiensten.

Verder gas Kamp aan dat er snel meer duidelijkheid komt over de precieze planning van de grootschalige uitrol van de slimme meter. In de markt zijn namelijk zorgen ontstaan over de gebrekkige transparantie hierover. Als bedrijven namelijk niet weten wanneer en waar de slimme meter wordt uitgerold, kunnen ze ook hun diensten niet op een goede manier aanbieden. De minister verwacht dat er op korte termijn afspraken hierover kunnen worden gemaakt, die dan in een convenant bezegeld worden.

In Installatie Journaal juni 2014