Categorie archief: Slimme meter

Duurzame energie, Innovatieve installatietechnieken, Slimme meter

‘Woningwet staat verduurzaming in de weg’

Een reactie plaatsen
Slimme meter

De veiligheid van de slimme meter

Een reactie plaatsen

De komst van de slimme gas- en elektriciteitsmeter brengt de nodige privacy- en veiligheidsissues met zich mee, die voorheen, met de oude analoge telwerken, niet speelden. Een inventarisatie van de zwakke punten van de P1- en de P4-poort en van de slimme meters zelf.

Door: Tijdo van der Zee, in Installatie Journaal 2016

Een vervelend probleem rond de slimme meter diende zich aan op de eerste dag van dit nieuwe jaar voor netbeheerders, energieleveranciers en energie-app- ontwikkelaars.  De stroommeter type 382 DSMR 2.2+ van het Sloveense bedrijf Iskrameco bleek onverwachts niet overweg te kunnen met het
jaartal ‘2016’ van de gasmeters van Flonidan en Landis+Gyr. Dat had als gevolg dat in 400.000 huishoudens de gasmeterstanden niet konden worden doorgegeven aan de netbeheerder, en ook niet via aan de P1-poort aan de energiedienstenaanbieders. Het euvel werd pas na ruim twee weken verholpen door het installeren van een software-update. “Bij facturatie zal in sommige gevallen een
schatting van het gasverbruik of het persoonlijk doorgeven van de gasmeterstand moeten plaatsvinden”, zegt Netbeheer Nederland-woordvoerder Martijn Boelhouwer. Hij benadrukt dat de data van de gasmeter nooit in gevaar zijn geweest, maar hij erkent wel dat de storing aantoont dat de introductie van software in de meterkast “bepaalde risico’s met zich meebrengt”.

Er kúnnen dus dingen fout gaan met de slimme meter. Maar dat betekent nog niet direct dat kwaadwillenden dat bewust, op afstand en op grote schaal zomaar even kunnen doen. De slimme meter moet namelijk voldoen aan wettelijke eisen, die zijn vastgelegd in het ‘Besluit op afstand uitleesbare meetinrichtingen’. Die veiligheidseisen ontwikkelen mee met de voortschrijdende
technologie en worden dus steeds strenger. Dit is één van de redenen dat er telkens nieuwe meters op de markt komen (DSMR2.2, DSMR 4.0/4.2 en DSMR5.0).

In november vorig jaar rondde het European Network for Cyber Security (ENCS) – een in 2012 op Nederlands initiatief opgericht Europees kenniscentrum voor cybersecurity – een zeven maanden lange test af naar de betrouwbaarheid van de wat oudere generaties slimme meter, de DSMR 2.2 en DSMR 4.0. Voldeden deze nog aan de normen? Grotendeels wel, stelt security-adviseur Boas Bierings van netbeheerder Enexis, die bij de test betrokken was eerder. “Er zijn geen schokkende dingen uitgekomen. Als je zo lang test, kom je altijd wel verbeterpunten tegen, maar dat is op het niveau van punten en komma’s, bits en bytes”, zo zei hij tegen nieuwsbureau Energeia. Op dit moment is er geen dringende actie nodig, aldus de adviseur, aanpassingen kunnen worden meegenomen bij een volgende software-update van de digitale meters.

Wat die bits en bytes dan inhoudelijk betekenen, wil Bierings tegenover Installatie Journaal/Gawalo niet toelichten. “Wij zullen niet ingaan op de exacte resultaten van de securitytesten. De netbeheerders zullen de resultaten wel delen met de meterleveranciers en door middel van software updates kunnen de netbeheerders waar nodig de slimme meters verbeteren.” Bierings wijst op een positief effect van het besluit enige jaren geleden om de
mogelijkheid van op afstand afknijpen en afsluiten uit de meter te halen. Dat heeft er namelijk toe geleid dat “de impact van een mogelijk hack kleiner zal zijn”. Volgens Bierings hoeven installateurs
van de slimme meter overigens niet bang te zijn dat zij met een slordige installatie de veiligheid van het meetsysteem in gevaar brengen. “De security van de slimme meter is niet afhankelijk van de
installateur”, aldus Bierings beslist.

Identiteitsfraude
Het onderzoek van het ENCS beperkte zich tot de slimme meter zelf en liet de P1-poort en de P4-poort buiten beschouwing. Toch kennen deze poorten hun eigen gevaren. Dat bleek bijvoorbeeld
begin vorig jaar, toen journalist Jaap Meijers aantoonde hoe eenvoudig het was om bij ODA’s (onafhankelijke dienstenaanbieders) energiegegevens uit die P4-poort binnen te halen van iemand anders. ODA’s zijn bedrijven die, met toestemming van de klant, de energiedata die bij de netbeheerders liggen, op te vragen en door te sturen. Maar het bleek dat je met speels gemak de
naam en het adres van iemand anders dan jezelf kon invullen,  waarna de energiedata van die persoon je tegemoet stroomden.

Toen deze identiteitsfraudegevoeligheid bekend werd, trapte
Netbeheer Nederland onmiddellijk op de rem wat betreft gegevensverstrekking aan ODA’s. Inmiddels zijn de betrokken partijen hard bezig met het vinden van een algemeen geaccepteerde en juridisch verankerde oplossing voor het probleem. Die ligt in een gedragscode, waar netbeheerders, ODA’s, leveranciers, het ministerie van Economische Zaken, de ACM en het College voor de
Bescherming van Persoonsgegevens naar verwachting in februari hun handtekening onder zetten, waarna de code in de Staatscourant gepubliceerd zal worden.

Hoewel op dit moment dus nog niet bindend, hebben ODA’s zich al wel gecommitteerd aan de gedragscode, zegt Joost Zonneveld van VEDEK, de branchevereniging voor ODA’s. Die code behelst dat klanten vier verificatie-opties voorgeschoteld krijgen. Dat zijn een handtekening op papier, een toegestuurde brief met daarop een activatiecode, de meterstand of het meternummer. “Ook dit is
natuurlijk geen waterdicht systeem, maar het maakt fraude, en zeker massale fraude, een stuk moeilijker”, zegt Zonneveld. Ook voor verhuizingen komt een regeling, omdat nu iemand die verhuisd is nog de energiegegevens van de nieuwe bewoner doorkrijgt. Dat verandert. Zonneveld: “Bij een melding van een inhuizing of uithuizing wordt de doorgifte van de data stopgezet. En dan
moet men zich daarna actief weer aanmelden.” Of ODA’s nu blij zijn of niet, met deze maatregelen, is niet helemaal duidelijk. “In ieder geval kost het implementeren ervan wel een heleboel extra werk”,
aldus Zonneveld.

TV-programma’s
Blijft over de P1-poort. Deze poort is een mogelijke punt van zorg, omdat de energiedata uit de P1-poort zo gedetailleerd zijn, dat je er volledige gedragspatronen uit kan destilleren. Wellicht is dat iets
minder een security-verhaal, maar des te meer een privacy-issue. De informatie uit de slimme meter is namelijk zó gedetailleerd dat je er bijvoorbeeld uit op kan maken welk televisieprogramma je kijkt,
zo toonden de hackers Dario Carluccio en Stephan Brinkhaus vier jaar geleden al aan (video te zien op Youtube).

Eén van de producten die gebruik maakt van de gegevens uit de P1-poort, is de slimme thermostaat Toon (voorheen van Quby, tegenwoordig eigendom van Eneco). Deze thermostaat maakt gebruik van een open Toon-platform waar app-ontwikkelaars in de nabije toekomst apps kunnen ontwikkelen en aan Toon gebruikers kunnen aanbieden. Nu al is het bijvoorbeeld mogelijk om de rookmelder van Eneco aan Toon te koppelen.

\Bij Eneco is men zich er bewust van dat het gebruik van een open platform een privacy-risico met zich meebrengt, zegt Jilles van den Beukel, manager Regulatory Affairs bij Eneco. “Partijen die gebruik gaan maken van ons platform, moeten daarom ook onze privacy-uitgangspunten hanteren.” Eneco heeft in mei vorig jaar een privacy-board opgericht waarin vijf Eneco-medewerkers zitten, waaronder iemand van Toon. “Deze board is een spin in het web binnen Eneco. Iedereen die een product wil lanceren met een privacy-component moet langs deze board”, aldus Van den Beukel. Overigens is het aanstellen van een privacy officer onder de nieuwe EU privacyregelgeving binnenkort verplicht. Van den Beukel ziet in het algemeen dat privacy door bedrijven nogal eens defensief wordt geïnterpreteerd. “Wij willen daarin proactief zijn. Door de gebruiker bij nieuwe producten vooraf altijd goed te informeren.”

Slimme meter

Slimme meter-markt voor installateurs komt nog niet echt van de grond

Een reactie plaatsen

De uitrol van de slimme meter heeft voor een beperkt aantal installateurs erg goed uitgepakt. Zij zijn door het plaatsen van honderdduizenden slimme gas- en elektriciteitsmeters de komende jaren verzekerd van werk. Maar van de markt voor ‘derdenplaatsers’ komt vooralsnog niet veel terecht. Installatie Journaal/Gawalo bezocht in Breda installateur Baas, die een flink deel van het Enexis-gebied voor zijn rekening neemt.

Door: Tijdo van der Zee in GAWALO november 2015

Erg veel ervaring met het plaatsen van de slimme meter had Baas BV niet, toen het zich in 2014 inschreef voor de aanbesteding van netbeheerder Enexis. Ja, het bedrijf had in 2006 in een pilot in
Sprang Capelle een aantal eerste generatie slimme meters gemonteerd. Maar daar hield het wel mee op. De kleinschalige uitrol had Baas aan zich voorbij laten gaan, maar de grootschalige uitrol was een wel érg wenkend perspectief. En het lukte. In het zuidelijke deel van het verzorgingsgebied van Enexis werd Baas, samen met Kemkens/Volta en Bam geselecteerd om tot 2020 elk huishouden een aanbieding te doen. Voor het noordelijke netwerk werden dat Bam en Geas Energiewacht.

Baas, Kemkens/Volta en Bam hebben het zuidelijke gebied onderling weer min of meer verdeeld. Baas kan voor deze opdracht voor Enexis voornamelijk westelijk Brabant tot zijn werkterrein
rekenen. De klus is groot en vraagt dan ook het nodige van de planningscapaciteit van Baas. Vorig jaar ging het om 12.000 adressen, die jaar moeten het er 30.000 worden, in 2016 zijn 40.000
huishoudens aan de beurt en in 2017 zelfs 50.000. “ De aantallen nemen toe gedurende het jaar. Dat is een lastig element aan deze opdracht. Je hebt daardoor steeds meer monteurs nodig.” Dat zegt
Roy Pals, die als projectleider Slimme Meters verantwoordelijk was voor de aanbesteding en de opzet van het project.

Baas heeft inmiddels een flinke buitendienst van monteurs die dagelijks op pad is om de oude meters voor nieuwe slimme exemplaren verruilen. Op het moment van schrijven (begin september) gaat het om ongeveer 20 man voor Enexis (niet alleen in het zuiden, ook in het noorden van het land), maar ook voor Stedin loopt een aantal monteurs rond. “In totaal zijn het er zo’n 40”, schat Pals. “En dagelijks nemen zij ieder zo’n 7 tot 9 huishoudens voor hun rekening.” Die monteurs krijgen allemaal een gedegen interne opleiding van vier weken, inclusief een meelooptraject, die wordt verzorgd door twee docenten, die tegelijk enkele dagen per week de gedane installaties op locatie inspecteert. Pals is trots op Baas’ opleiding. “Daarmee zijn wij onderscheidend”, stelt hij, “en het gaat dan niet alleen om technische kwalificaties, zoals een VIAG- en BEI-erkenning, maar ook om klantgerichtheid.”

Niet alle wijken lopen even soepel. Er zijn straten waarbij relatief veel mensen op de dag van de afspraak voor de meterwissel niet thuis blijken. Er zijn ook wijken waar het percentage juist heel
hoog ligt. “De gemiddelde dekkingsgraad ligt ongeveer op 90%, inclusief een weigeringspercentage van ongeveer 3%”, schat Pals.

Vanwege een tekort aan slimme gasmeters – de netbeheerders werken met gasmeters van Elster, Landis+Gyr en Itron – eerder dit jaar (zie kader) heeft Baas in de eerste maanden van 2015 veel wijken onder handen genomen met een warmtenet en waar in de woningen dus alleen een elektriciteitsmeter hangt, zoals in de Haagse Beemden in Breda. Monteurs hebben hier de keuze tussen e-meters van Landis+Gyr en Kaifa/IBM. “We hebben dit jaar zo’n 8.000 solo-elektrische woningen gedaan, dat is relatief veel”, zegt Pals. En de elektriciteitsmeter is ook wat lastiger om te vervangen. Vooral de 3-fase- meter (zo’n 35% van het totaal) vergt concentratie, onder meer vanwege de vele kleuren fasedraden. Pals: “Je hebt het over bestaande bouw, dus je ziet een heel palet aan kleuren voorbij komen.” Ook het feit dat er bij de e-meter spanningsloos gewerkt moet worden vraagt van de monteurs extra oplettendheid. De gasmeter is wat dat betreft minder veeleisend. Al komen de monteurs hier ook wel gekke dingen tegen, zoals een gasmeter die te ver weg hangt van de e-meter, waardoor de draadloze connectie niet tot stand kan komen. “De monteurs testen dit eerst, het zou niet fijn zijn als ze erachter kwamen dat de verbinding niet werkt als ze de meter al vervangen hebben”, zegt Pals.

Derdenplaatsing
Behalve via de contracten met de netbeheerders kunnen installateurs ook op een andere manier een plekje veroveren in de slimme-meter- markt. Dat namelijk via de regeling die ‘derdenplaatsing’ genoemd wordt. Consumenten kunnen namelijk al voordat ze officieel aan de beurt zijn in de grootschalige uitrolplanning voor een bedrag van enkele tientjes een slimme meter aanvragen. Installateurs die de juiste bevoegdheid hebben kunnen die derdenplaatsing verzorgen. Bijvoorbeeld tegelijk met de plaatsing van pv-panelen of een cv-ketel. Omdat de netbeheerder minder kosten

hoeft te maken als een ander bedrijf de installatie van de slimme meter voor zijn rekening neemt, moet de netbeheerder de installateur voor dit werk 19 euro betalen. Dat bedrag is bepaald door de bespaarde kosten te nemen en daar dan van af te trekken de administratieve kosten en de kosten die de netbeheerder maakt voor het oplossen van foutjes door de installateur. Volgens het ministerie van Economische Zaken kunnen installateurs op dit bedrag een redelijke business case bouwen, maar branchevereniging Uneto-VNI, die in een eerder stadium een nieuwe markt voor installateurs zag opdoemen, vindt het bedrag bespottelijk laag. Woordvoerder Dick Reijman van Uneto-VNI laat weten: “Volgens Uneto-VNI betekent dit dat de uitrol van slimme meters forse vertraging oploopt.”

Uneto-VNI vecht een moeizame strijd rond de derdenplaatsingen. In 2011 concludeerde DNV GL (toen nog Kema) dat “plaatsing door derden risico’s met zich meebrengt op het gebied van veiligheid
van de meetinfrastructuur, waardoor de netbeheerder extra kosten zou moeten maken.” En in 2013 stelde de Autoriteit Consument en Markt (ACM) dat de uitrol van de slimme meter eigenlijk wel
redelijk volgens planning verliep, waardoor “het geven van een impuls aan derdenplaatsingen op dit moment niet noodzakelijk is.” Toch is er sinds 2011 wel iets verbeterd. Toen stelde Kema nog voor
om het tarief op 0 euro te stellen, terwijl dit momenteel op 19 euro ligt. Deze verhoging wordt veroorzaakt door hogere uurlonen en hogere installatiekosten, omdat er tegenwoordig relatief meer
wordt geïnstalleerd in bestaande bouw.

Hoe het ook zij, Uneto-VNI legt zich er niet bij neer. Reijman: “We vinden dit tarief niet correct en zullen zeker nog actie ondernemen.” De suggestie dat er fouten gemaakt worden door onervaren
installateurs wijft Reijman weg. “We zien geen problemen ontstaan als kleine installateurs zich gaan bezighouden met de plaatsing van slimme meters. Om de kwaliteit te garanderen, heeft Uneto-VNI in
nauwe samenwerking met Netbeheer Nederland een opleiding en erkenningsregeling ontwikkeld. Ook kleinere installateurs zijn zo prima in staat een bijdrage te leveren aan de versnelde uitrol van slimme meters. Dit draagt bij aan meer energiebewustzijn en uiteindelijk aan minder energieverbruik in de gebouwde omgeving.”

Maar voor 19 euro zullen installateurs zich inderdaad niet snel laten bijscholen. Zij kijken liever nog even de kat uit de boom kijkt, zo blijkt uit de cijfers van erkenningsorganisatie Sterkin, waar installateurs hun slimme-meter- bevoegdheden kunnen halen. Volgens directeur Gert Jan Wilbrink van Sterkin heeft een “tiental” installateurs een aanvraag lopen, maar is er nog niet één echt erkend
omdat tot nu toe geen enkel bedrijf de juiste diploma’s heeft ingediend.

KADER

Logistieke problemen
Eerder dit jaar konden niet voldoende slimme meters geleverd worden vanwege logistieke problemen bij de fabrikanten en omdat één van de drie slimme gasmeters (een betrouwbare bron
meldt dat dit de Elster-gasmeter was) niet aan de kwaliteitseisen voldeed. Netbeheer Nederland heeft met het ministerie van Economische Zaken afgesproken om het doel voor dit jaar terug te
schroeven van 811.000 naar 744.000. Deze vermindering moet in de jaren 2016 en 2017 weer gecompenseerd worden, zodat de uitrol geen vertraging oploopt. Hoewel Netbeheer Nederland niet
wil zeggen welke gasmeter niet door de kwaliteitstest heen kwam, wil woordvoerder Martijn Boelhouwer wel kwijt om welke problemen het ging: “Onder meer om issues in de interne supply
chain (productie), de firmware en een microprocessor van een toeleverancier die niet aan de gestelde eisen voldeed.” Op dit moment zijn de gasmeters van de drie leveranciers wel in orde.

Duurzame energie, Innovatieve installatietechnieken, Slimme meter, Smart grid

Zonnestroomverdelers zetten in op corporatiewoningen

Een reactie plaatsen

Het zonnesystemenbedrijf LENS, bekend van Herman de Zonnestroomverdeler, gaat zich in plaats van op VvE’s vooral richten op woningcorporaties. Gelijktijdig brengt het bedrijf nieuwe hardware en nieuwe software op de markt, die deze ommezwaai ondersteunen. LENS krijgt sinds kort concurrentie van de relatief nieuwe speler Cast4All en zijn partner Xemex, dat met het product Powershare soortgelijke ambities heeft.

Door: Tijdo van der Zee, in Installatie Journaal maart 2017

In november 2013 stond Herman de Zonnestroomverdeler volop in de schijnwerpers. LENS had zojuist de Herman Wijffels innovatieprijs gewonnen. ‘De zonnestroomverdeler maakt zonnestroom voor iedereen toegankelijk en rendabel. Het is ook een sociale innovatie: bewoners gaan samen zonnestroom opwekken en verdelen. Dat bevordert het onderlinge contact’, zo concludeerde de jury.

Nu, bijna 3,5 jaar later, en enkele honderden Herman-installaties verder, gaat LENS zich richten op woningcorporaties. VvE’s blijken namelijk trage en weifelende beslissers, zegt Jim Wiese, Chief
Technology Officer van Lens Energie. “Het enige beslismoment is de jaarlijkse vergadering van eigenaren. Dan moeten LENS en de aanjagende bewoners het voor elkaar krijgen om groen licht te
krijgen voor de zonnestroominstallatie. Maar het gebeurt nogal eens dat dit agendapunt wordt ondergesneeuwd door een onderwerp als een verkeerd geplaatste bloempot. Dan is ons momentum voorbij en moeten we weer een jaar wachten. Daar kan je moeilijk je bedrijf op bouwen.”

Voor LENS is dat de belangrijkste reden om zich te richten op een ander segment – waar ook nog de nodige vierkante meters ontgonnen kunnen worden: daken van woningcorporaties. Maar omdat corporaties toch weer wat andere wensen hebben dan VvE’s, moest LENS zijn assortiment bijwerken. Over hoe dat ging later meer, eerst nog even recapituleren wat Herman de Zonnestroomverdeler 1.0 nu eigenlijk is.

In dat concept wordt uitgegaan van een gezamenlijk dak en de onderliggende elektriciteitsaansluitingen van de woningen en vaak ook een collectieve voorzieningen meter. Om wél de salderingsmogelijkheid te benutten van al deze aansluitingen, maar niet te hoeven investeren in evenveel kleine omvormers, bedacht Christiaan Brester, algemeen directeur van LENS, in 2012
Herman de Zonnestroomverdeler. Dit is een fysiek onderdeel – een kastje – van de installatie dat wordt geïnstalleerd tussen één centrale grote omvormer en de verschillende huisinstallaties. In deze kast zijn relais gemonteerd die de aansluiting naar de woning kunnen aan- of uitzetten. Software, die via internet of gprs verbonden is met de systemen van Lens Energie, kunnen bepalen naar welk huishouden de eerstvolgende lading zonnestroom geleid wordt. Omdat nauwkeurig bijgehouden wordt hoeveel elk huishouden ontvangen heeft, en er tegelijkertijd in het contract is vastgesteld op hoeveel elektriciteit elk huishouden recht heeft, is het dag-op- dag eenvoudig om telkens te schakelen naar de juiste woning.

Lens Energie ontwierp twee verschillende hoofdsystemen van de Herman, (met inmiddels negen subtypen). Door deze in combinatie toe te passen kan het team van LENS voor alle denkbare situaties
een oplossing bieden. Het eerste systeem is een centraal systeem waarbij de relaiskast achter de omvormer wordt geplaatst en van daaruit lopen AC-kabels richting maximaal zestien (maar
gemiddeld zes) individuele aansluitingen, tot achter de meter. En dan is er een decentraal systeem, waarbij elke woning een eigen relaiskastje heeft, dat strak tegen de stoppenkast aan gemonteerd is, en die wordt aangestuurd door een communicatiekabeltje. Deze variant maakt de aanleg van AC-bekabeling in sommige gevallen makkelijker, bijvoorbeeld als er tussen twee groepen aansluitingen
een lange gang overbrugd moet worden. Dit is een besparende maar installatietechnisch complexere
oplossing.

LENS heeft niet stilgezeten. De nieuwe zonnestroomverdeler – Herman 2.0 – heeft niet alleen meerdere uitgangen richting de woningen en centrale voorzieningen, maar ook meerdere ingangen.
Op dit moment lopen drie pilotprojecten met deze nieuwe Herman, allen in Amsterdam. “Multigrid noemen we dit”, zegt Wiese. “Op die manier kunnen we meerdere omvormers en ook meerdere
energiebronnen op één Herman aansluiten en kunnen we dus nog grotere systemen engineeren.
Daarbij kunnen we nu ook meerdere soorten bronnen en meerdere soorten verbruikers in één systeem zetten. Wind- en zonne-energie in combinatie met een accu en dat geheel gaan we dan weer koppelen aan verbruikers zoals warmtepompen, woningen en auto’s, allemaal zonder ‘slimme’ meters”. Op deze ontwikkelingen heeft LENS patenten liggen.

Een concreet voorbeeld: Op het dak van een gestapelde woningbouwcomplex aan de Amsterdamse Louise Wentstraat liggen 432 pv-panelen. Het gaat hier om typische 1×40 Ampère aansluitingen, dat betekent NEN1010 afzekeren op 25 Ampère-groepen en dus een omvormer van 5000 Watt. Voor 432 panelen kom je dan op 18 omvormers en dus ook 18 Hermannen 1.0. Bij de multigrid Herman 2.0 zijn drie omvormers per Herman mogelijk, dus zou een soortgelijk project nu toe kunnen met zes Hermannen.

Nieuwe software
Bovenstaand is de hardwarematige verandering die LENS heeft doorgevoerd in de Herman productgroep. Daarnaast zijn er softwarematige aanpassingen gedaan. “Ons oude platform draait op
PHP en MySQL. Dat is heel gangbare programmatuur, maar het kent wel veel beperkingen. Met opschaling bijvoorbeeld. Of het feit dat je voor mobiel en desktop veel meer apart moet ontwikkelen.
Ook moesten installateurs bij het testen van de kanalen gebruik maken van sms en dat duurde best wel lang. Wat je wil is dat je direct resultaat hebt als je een aansluiting gaat testen. Als het dan in
orde is, dan kan de installateur de deur achter zich dicht trekken en verder. Maar dat ging dus niet met ons oude platform.”

“Vooral bij woningcorporaties is ontzorging erg belangrijk, stelt. Zij willen alles in één systeem krijgen. Of dat nu een signaal is van een Herman, van een omvormer of slimme meters. Woningcorporaties moeten dat allemaal geaggregeerd kunnen inzien.” De nieuwe software is ontwikkeld op basis van Javascript. “Je programmeert één regel code en die werkt dan op desktop, mobiel, Apple en Android. En zowel voor omvormers als voor de Hermannen.”

Sinds kort heeft LENS er een concurrent bij, die een product op de markt heeft gebracht dat behoorlijk wat gelijkenissen vertoont met de Herman. Dit product heet Powershare en is ontwikkeld door het Vlaamse Cast4All in samenwerking met het Nederlandse Xemex. De twee bedrijven hebben met de Powershare op dit moment een pilot lopen in Nederland. Maar ze houden nog even geheim waar dat is. “Over enkele weken zullen we hier met een persbericht naar buiten komen”, zegt Gert-Jan van den Hurk van Xemex.

Cast4All is ontstaan als startup uit de Universiteit van Antwerpen en richtte zich aanvankelijk vooral op het verzenden van grote databestanden, films naar bioscopen bijvoorbeeld, zegt Peter van der Stock, van Casst4All Technologies. Later is het bedrijf zich meer gaan specialiseren in het bouwen van robuuste monitor- en controleapplicaties waarbij gebruik gemaakt wordt van de zogenoemde Normalized Systems Technology, een softwaretechnologie ontwikkeld samen met de Universiteit
Antwerpen. Xemex heeft een historie in de wereld van de slimme meters. “Eigenlijk hebben wij de slimme meter ontworpen voordat de overheid deze grootschalig wilde invoeren”, aldus Van den Hurk. Het bedrijf had rond 2005 een manier ontwikkeld om de meterstanden van de analoge meter uit te kunnen lezen en deze via gprs te verzenden naar de netbeheerders.

Xemex ging daarna samenwerking aan met de slimme meter van Landis + Gyr. Dat resulteerde erin dat de Xemex-technologie nu is ingebouwd in elke slimme Landis + Gyr-meter in Nederland. “Dus dan hebben we het over miljoenen exemplaren”, zegt Van den Hurk. Het is precies deze slimme meter die Xemex en Cast4All nu gebruiken in hun PV-monitoringoplossingen en in hun product Powershare.

Deze meter wordt namelijk, net als de Herman van LENS, achter de omvormer gemonteerd (dat kan in de meterkast zijn, maar ook bijvoorbeeld vlakbij de omvormer). “Dit is dus een brutoproductiemeter, die alleen meet hoeveel de zonnepanelen opleveren”, zegt Van der Stock. En het feit dat deze meter MID (Measurement Instrument Directive) gecertificeerd is, maakt dat de data gebruikt kunnen worden voor het daadwerkelijk afrekenen van de geproduceerde zonne-energie. Overigens wordt de waarde van dit ‘unique selling point’ betwist door Jim Wiese van LENS. “Onze Herman heeft ook een MID, maar je hebt er in de praktijk niet zo veel aan.”

Geautomatiseerd systeem
“De slimme meter van Landis + Gyr heeft een aan/uit-relais. En we dacht dat we daar wel wat mee konden doen”, zegt Van den Hurk. Dat denken resulteerde in Powershare en het concept is vergelijkbaar met het decentrale systeem van Herman de Zonnestroomverdeler. In elke woning wordt een Landis+Gyr-meter gemonteerd, die dag-op- dag de toegang open of dicht zet, al naar
gelang de hoeveelheid elektriciteit waar dat huishouden wel of niet recht op heeft.

Een verschil met het concept van LENS, zegt Van der Stock, is dat Cast4All/Xemex de woningcorporaties doelbewust niet een end-to- end platform levert, waarop alle handelingen zijn in te zien en uit te voeren. In plaats daarvan gaat het bij Cast4All/Xemex om het leveren van diensten aan de ‘achterkant’: de data voor een geautomatiseerd meldingensysteem. Van der Stock: “Wij
vergelijken de opbrengst van de PV-panelen met onze software voortdurend met benchmarks, zoals de opbrengst van PV-panelen in de buurt. Daarvoor hebben we onze Clear Sky Performance Index
(CSPI) ontwikkeld. Als er dan iets niet klopt, wordt er automatisch melding gemaakt en kan er direct actie ondernomen worden. Dit is essentieel als je, zoals bij onze systemen, met Esco-constructies
werkt. Je return on investment verbetert daarmee enorm.”

Een lift alstublieft
Voor PV-installaties op corporatiedaken maakt nogal wat uit of een centrale voorzieningenruimte (CVZ) in een woningcomplex een lift heeft of niet. Een lift is namelijk een elektriciteitsslurper (al snel 10.000 kWh/j) van jewelste en met het salderen van deze elektriciteit komt een business case snel dichterbij. Dat heeft echter zin tot 50.000 kWh. Boven deze hoeveelheid gaat de energiebelasting drastisch omlaag en schiet salderen niet meer zoveel op. Dan is het nog wel mogelijk om SDE+-subsidie aan te vragen.

Duurzame energie, Energiebesparing en energie-efficiëntie, Innovatieve installatietechnieken, Slimme meter, Smart grid

Bam zet capaciteit van 200 nul-op-de-meter-woningen in als flexdienst

Een reactie plaatsen

Bouwbedrijf Bam wil de capaciteit van zo’n 200 nul-op-de-meter-woningen in de regio Utrecht gaan inzetten als flexibiliteitsdienst aan Stedin.

Door: Tijdo van der Zee
In: Energeia.nl, 11 mei 2015

Eerder deze maand kreeg Bam voor dit driejarige Rennovates-project van de Europese Commissie EUR 5 mln toegezegd vanuit subsidieprogramma Horizon 2020.

Bam is betrokken bij het programma Stroomversnelling, waarin 111.000 woningen worden gerenoveerd tot nul-op-de-meter-woning. In het Rennovates-project betekent dit onder meer dat de gasaansluiting wordt verwijderd, dat elektriciteit wordt opgewekt door zonnepanelen en de warmte door warmtepompen. In de winter zal er daardoor extra vraag naar stroom zijn en in de zomer wordt juist een overschot verwacht, dat wordt teruggeleverd aan het net. Netto moet dit optellen tot nul.

Ook na de renovatie zal Bam betrokken blijven. Het bouwbedrijf is namelijk voor dertig jaar verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de gerenoveerde woningen. In een energie service contract met de woningcorporatie tekent Bam voor de energieprestatie van gebouwgebonden installaties; de warmtepomp en zonnepanelen. Bam staat niet garant voor onzuinig gebruik van huishoudelijke elektrische apparaten door bewoners: die krijgen een jaarlijks energiebudget van ongeveer 2.500 kWh. Wat ze daarboven gebruiken, moeten ze extra afrekenen. Lees verder Bam zet capaciteit van 200 nul-op-de-meter-woningen in als flexdienst →

Duurzame energie, Slimme meter, Smart grid

HeatMatcher maakt de warmte-installatie slim

Een reactie plaatsen

In de ketelruimte van seniorencomplex in Krommenie staat sinds enige maanden een laptop opgesteld naast de regelkast. Op die laptop staat het softwareprogramma HeatMatcher. Dat programma laat verschillende onderdelen van de verwarmings- en warmtapwaterinstallatie met elkaar communiceren en onderling ‘bepalen’ welk onderdeel op welk moment de warmte levert, afhankelijk van prijs en beschikbaarheid. Uit eerste tests blijkt dat de HeatMatcher vaker dan normale regelunits gebruik maakt van de warmtepomp.

Door: Tijdo van der Zee
In: GAWALO juli 2013

Het comfortabele woonblok aan het Durghorstplantsoen van 79 woningen en een overdekt atrium werd een paar jaar geleden opgeleverd met een duurzame installatie van 80 vierkante meter zonnecollectoren en een (gesloten) WKO-systeem. De zonnewarmte wordt gebruikt om het tapwater te verwarmen. De WKO is de basis voor de ruimteverwarming. Het tapwatersysteem wordt geholpen door twee 65 kW Remeha-gasketels, de ruimteverwarming kan bij piekvraag rekenen op twee exemplaren van 115 kW. De gehele installatie wordt aangestuurd door een regelunit van Priva.

Energy Service Company (Esco) ZON Energie Groep uit Spanbroek is eigenaar van de installatie en voert het beheer uit. Daarbij betalen de bewoners een energiefactuur via het NMDA (niet meer dan anders)-principe, waaruit ZON Energie gas en elektriciteit aanschaft en afschrijvingen op de installatie betaalt. Hoe meer ‘gratis’ duurzame energie uit bodemwarmte en zonnecollectoren ZON Energie gebruikt, hoe sneller de investering zich laat terugverdienen. Lees verder HeatMatcher maakt de warmte-installatie slim →

Slimme meter

CV-ketel wandelt internet-of-things tijdperk binnen

Een reactie plaatsen

De markt van de home automation staat volop in de belangstelling. In die snelle wereld van sensoren, data en communicatieprotocollen keken CV-ketelfabrikanten lang de kat uit de boom. Maar nu komt die markt wel degelijk in beweging.

Nee, ze zijn afgelopen januari niet in Las Vegas geweest. Maar volgend jaar moet het er toch echt van komen. Aan het woord zijn Ferry Overweg en Peter Mooiman, productmanager controls en projectleider bij ketel- en thermostatenfabrikant Remeha. De mannen hebben het niet over een goktripje naar The Bellagio of Ceasars Palace, maar over de Consumer Electronics Show, ofwel de CES, die plaats vond van 6 tot en met 9 januari. “We willen wel, maar zo’n tripje is erg duur”, zegt Overweg lachend.

Waar in voorgaande edities van de CES slimme horloges of mobiele telefoons nog de show stalen, was het dit jaar de beurt aan thermostaten en domotica. Google toonde de nieuwste functies in zijn thermostaat Nest en ook Quby, de leverancier van Eneco’s Toon was van de partij. Het moge duidelijk zijn er dat voor ketelfabrikanten genoeg te zien was.

Misschien kan de CES wel als definitief markeringspunt worden aangemerkt; vanaf nu is huisverwarming sexy. “De vele startups zullen een swing aan de markt geven”, zegt Arjen Noorbergen. Noorbergen is voorzitter van de vereniging OpenTherm. Hij nam in maart vorig jaar het stokje over van Dieter Kramer, werkzaam bij het Duitse Theben, die het voorzitterschap acht jaar bekleedde. De nieuwe functie bij OpenTherm doet Noorbergen erbij. In het dagelijks leven is hij technisch directeur bij Quby.Foto1

“Opentherm gaat nooit een volledig domoticabesturingsprotocol doorontwikkelen. Dat zullen anderen doen. Maar we moeten wel kunnen aansluiting bij de initiatieven die er zijn. Dus als je de ketel wil meenemen in het grotere domotica-systeem, dan moeten de ketelfabrikanten die op gestandaardiseerde wijze kunnen aanbieden, zodat andere partijen daar weer makkelijk op kunnen aansluiten. Op die manier kan elke ketel meedoen in bijvoorbeeld een alarmsysteem van leverancier A of een verlichtingssyteem van leverancier B”, zegt Noorbergen, die beseft dat er nog heel wat werk verzet moet worden voor het zover is. Standaardisering is een lastig proces, en het mislukt ook wel eens. “Bij OpenTherm hebben we gediscussieerd over standaardisering van de communicatie naar radiatorkranen. Dat lukt niet meer, er zijn inmiddels te veel technieken. En als er al een protocol dominant zal worden, dan lijkt dat Z-Wave te zijn”, zo schat Noorbergen.

Remeha-app
Ketelfabrikant Remeha zit inmiddels niet stil. Het bedrijf uit Apeldoorn adopteerde OpenTherm al vroeg en produceert sinds 2000 geen ketels meer die werken volgens het aan/uit-principe. Ook heeft het bedrijf al enige tijd (draadloze) thermostaten in zijn assortiment (qSense en iSense). In het tweede kwartaal van dit jaar komt Remeha met een thermostaat die via internet en een app te bedienen zijn. Maar daar houdt het niet op.

Met de komst van internet-of-things kan je eindeloos filosoferen wat er allemaal aan elkaar geknoopt kan worden. “The sky is the limit”, zegt Overweg. “Theoretisch is het nu mogelijk om de verwarming aan te passen aan je stemming, zoals je bij verlichting nu al ziet. Of om de verwarming automatisch wat lager te zetten als de stofzuiger aangaat.”

Remeha volgt de technologische ontwikkelingen met belangstelling en staat open voor samenwerking met andere partijen. Maar net als Arjen Noorbergen zien Overweg en Mooiman dat  de diverse communicatieprotocollen op de markt het Remeha wel moeilijk maken. Moet het bedrijf voor één techniek kiezen en de andere laten voor wat ze zijn? Feit is dat Remeha moeilijk alle verschillende communicatietechnieken in huis kan halen. Maar een harde keuze, dat is ook weer niet de bedoeling. “Wij zouden niet alle kaarten willen inzetten op Zigbee of Z-Wave,” zegt Mooiman. “Het zou inderdaad mooi zijn als wij met één protocol kunnen meedoen in een groter systeem. Dus ja, standaardisatie is geen gek idee.”

Automatische diagnoses
Een andere ontwikkeling die nu onder de aandacht staat is het beheer en onderhoud van de CV-ketel op afstand. Met het OpenTherm-protocol stuurt de ketel nu al foutmeldingen naar de thermostaat. Een fout wordt weergegeven als een getal tussen 1 en 255, en dat getal correleert met een bepaalde melding. Zo staat fout 5 bij een bepaalde fabrikant bijvoorbeeld gelijk aan een defecte pomp. Maar bij een andere fabrikant kan deze foutmelding iets heel anders betekenen. De meeste onderhoudsbedrijven hebben de verschillende onderhoudsboekjes wel op de plank liggen en kunnen bij elk merk en elk type snel zien wat welke foutcode  zou kunnen betekenen.

Anders wordt het als die foutcodes worden gebruikt als input van een rekenprogramma. Dan wordt het zinnig als alle fabrikanten hun foutcodes met elkaar in lijn brengen. Net zoals data uit de slimme meter kunnen leiden tot nuttige informatie, kan informatie uit de ketel een schat aan wetenswaardigheden opleveren. In verschillende pilots wordt inmiddels getest of het combineren van foutcodes en gebruiksdata uit de ketel via complexe algoritmes voor onderhoudsbedrijven en installateurs gebruiksklare diagnoses kan genereren. Uit de data kan uiteindelijk zelfs een voorspelling worden gedaan over wanneer een ketel een volgende servicebeurt nodig heeft, waarmee ook een nieuw servicemodel in het verschiet ligt. “Onderhoudsmonteurs, de Bonariussen en Feenstra’s, kunnen op die manier meteen het juiste gereedschap of onderdelen in de bus leggen, zodat ze niet bij de ketel aangekomen ontdekken dat ze iets vergeten zijn”, zegt Noorbergen, die voor OpenTherm de taak ziet om deze processen enigszins te stroomlijnen, bijvoorbeeld via standaard foutcodes. “In een recente pilot, waarin ook Eneco mee deed, hebben wij zo’n 150 serviceboekjes zitten overtypen”, zegt Noorbergen, die nog wel meer partijen ziet die kunnen aanhaken. “Ook een groothandel als Wasco kan hierin mee, die kan dan automatisch nieuwe onderdelen klaarleggen.”

Ook Remeha zal binnenkort meedraaien in een dergelijke pilot, waarover meer uit de doeken zal worden gedaan bij de bouwbeurs in februari in Utrecht. Maar een tipje van de sluier willen de mannen wel oplichten. “Het gaat om een proef in bestaande woningen. Eerder hebben we al getest in het lab en die resultaten waren positief. De ketel zal in die woningen de foutcodes, samen met verbruiksdata, via internet rechtstreeks naar de installateur zenden.” En of die foutcodes gestandaardiseerd moeten worden? “Niet perse. Van de installateurs krijgen wij in ieder geval geen klachten. Remeha zal hier niet over één nacht ijs gaan. En er moet vanuit de markt ook wel echt vraag naar zijn.”

————————————–

Multi-master
OpenTherm (OT) is een gestandaardiseerd communicatieprotocol  dat ervoor moet zorgen dat thermostaten en CV-ketels bij modulerend stoken merkonafhankelijk met elkaar kunnen communiceren, en waarbij de ketel de stroom levert aan de thermostaat. Recente updates van het OpenTherm-protocol maken het mogelijk om meer apparatuur te bedienen en een gateway tussen de thermostaat en de ketel te plaatsen, die meerdere apparaten kan koppelen. Onlangs is weer een nieuwe versie van OpenTherm gedefinieerd. Deze moet nu worden getest, voordat hij definitief kan worden vastgesteld. Deze nieuwe versie staat vooral toe dat er meerdere apparaten tegelijkertijd kunnen worden aangesloten op OpenTherm (multi-master). Vanuit de markt gaan ook geluiden op om nog weer wat meer vermogen beschikbaar te stellen vanuit de ketel aan de thermostaat. Dat is nu bijvoorbeeld te weinig om Wi-Fi te kunnen implementeren. Maar daarin voorziet de nieuwe versie vooralsnog niet.

Door: Tijdo van der Zee
Verschenen in: GAWALO, 2015

Slimme meter

‘Wij konden tot nu toe alle slimme meters kraken’

1 reactie

Twee hackers zitten ’s avonds achter hun laptopje. Ze hebben het gemunt op de verlichting in de stad. Eerst moet het stadion er aan geloven. Dan dooft, met een simpele druk op de ‘enter’-knop, de verlichting op het vliegveld, gevolgd door de kantoorgebouwen. De jongens hebben de tijd van hun leven, totdat blijkt dat ze met z’n tweeën in de enige overgebleven verlichte ruimte van de stad zitten. Dan verschijnt de tekst in beeld: ‘…zeker Delta Lloyd’. “Erg ludiek, omdat dit nog onschuldige types zijn. Maar als ons elektriciteitsnet straks echt slim is, en op afstand bestuurbaar, wordt het een serieus doelwit voor terroristen.”

Door Tijdo van der Zee

Dat zegt Stephan Gerhager, Information Security Officer bij het Duitse energiebedrijf Eon -“en in mijn vrije tijd hou ik me graag bezig met hacken”. Gerhager toonde de commercial van Delta Lloyd woensdag op het congres Metering & Billing CRM Europe 2011 in de Rai in Amsterdam. Gerhager wil zijn toehoorders waarschuwen voor de slimme meter. “Wij hebben tot nu toe alle slimme meters weten te kraken die bij ons binnen kwamen. En dat waren er veel.”

De Tweede Kamer stemde vorig jaar in met de invoering van de slimme meter op vrijwillige basis en de Eerste Kamer volgde in februari; veel later dan de bedoeling was, omdat er veel vraagtekens waren bij de privacy en beveiliging van op afstand uitleesbare meters. In maart dit jaar kwam minister Maxime Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) met het ontwerp-Besluit op afstand uitleesbare meetinrichtingen, waarin is vastgelegd aan welke eisen slimme meters moeten voldoen om te garanderen dat energie-kleinverbruikers over toekomstvaste en veilige op afstand uitleesbare meetinrichtingen zullen beschikken. Wat betreft de beveiliging tegen fraude en misbruik, moet het onmogelijk zijn om meters zodanig te manipuleren dat het verbruik van gas of elektriciteit niet meer klopt.

Maar volledige veiligheid is een illusie, betoogt Gerhager. In de Verenigde Staten is vorig jaar begonnen met de massale uitrol van 60 mln slimme meters. Maar volgens Gerhager zitten ze daar nu met de handen in het haar, omdat hackers gaten in de beveiliging hebben aangetoond en die veiligheid dus niet meer gegarandeerd kan worden. “Mijn collega’s in de VS zeggen tegen me: ‘Doe het nog niet!'”

“Mijn koelkast hoef ik niet te beveiligen”, zegt Gerhagen. “Waarom niet? Geen hacker is geïnteresseerd in de inhoud.” Waarmee de veiligheidsman van Eon maar wil zeggen dat de hacker of zijn opdrachtgever wel enig zicht op een interessante buit wil hebben, voor hij zich bloot geeft aan risico’s om gepakt te worden, en voor hij de tijd en het geld investeert in de kraak. “Een terrorist gaat geen EUR 100.000 investeren om één enkele meter te kraken. Maar als hij voor dat geld een algemene code kan bemachtigen, waarmee alle slimme meters van een bepaald type te kraken, en daardoor op afstand te besturen zijn, dan wordt het ineens interessant.” Hij vervolgt: “Hoe meer wij afhankelijk worden van slimme netten, hoe interessanter het wordt om die te kraken.”

Zonder specifiek in te gaan op de techniek, zegt Gerhager dat hij gezien heeft hoe een soort virus of worm “van de ene op de andere slimme meter oversprong” en deze stuk voor stuk kraakte. Ook kan “één intelligent persoon” een gekraakte code publiceren op internet, waarna iedereen er mee aan de haal kan gaan. “Elke keer als de veiligheid van slimme meters en de infrastructuur daaromheen verhoogd wordt, zal er iemand zijn die het een uitdaging vindt om die beveiliging opnieuw te omzeilen.”

Echte oplossingen bood Gerhager niet. Wel zei hij dat er nu te veel nadruk wordt gelegd op technische oplossingen, zoals gecompliceerde versleutelingen, of encrypties. “We moeten nadenken over hoe het slimme net er straks in zijn geheel uit ziet, van daaruit moeten we nadenken over beveliging. We moeten ons niet nu meteen storten op de techniek en ons dan veilig wanen.” Ter illustratie toonde Gerhager een met stevige tralies beveiligde poort, om vervolgens uit te zoomen op de rest van de tuinomheining: een kniehoog heggetje.

Het kan overigens geen kwaad te melden dat Gerhager medewerker is van het Duitse bedrijf Eon. En in Duitsland verloopt de invoering van de slimme meter net als in Nederland niet zonder slag of stoot. Zoals ook het verbod van Google Street View in Duitsland laat zien, zijn Duitsers erg gesteld op hun privacy. Dat betekent dat er ook ten aanzien van privacy en databescherming rond de slimme meter en het slimme net zeer strenge eisen gaan gelden.

Verschenen in Energeia, 7 oktober 2011

Slimme meter

Slimme meter biedt installateur legio kansen 

Een reactie plaatsen

De grootschalige uitrol van de slimme gas- en elektriciteitsmeter zal niet lang meer op zich laten wachten. Wat kan de slimme meter betekenen voor installateurs?

Door Tijdo van der Zee. In Installatie Journaal juni 2014

Afgelopen jaren maakte Nederland op een rustige manier kennis met de slimme meter. Via de kleinschalige uitrol werden de eerste 600.000 meters geplaatst. Maar nu is het tijd dat heel Nederland overstapt op de slimme meter. In 2020 moeten alle 6,5 miljoen huishoudens en een miljoen mkb-bedrijven een slimme meter aangeboden hebben gekregen.

Voor elektriciteit leveren IBM en Landis + Gyr de meter. Voor gas zijn dit Landis + Gyr, Itron en Elster. De eerste maanden van 2014 is de voorraad ‘oude’ slimme meters opgemaakt. Dat zijn de meters die voldoen aan de eisen van de Dutch Smart Meter Requirements (DSMR) 2.2. Volgens Netbeheer Nederland zijn die voorraden nu op en worden alleen nog DSMR 4.0-meters geplaatst. 2373753753_1e8588cd8b_b

Als alles goed verloopt kunnen behalve de netbeheerders straks ook installateurs een slimme meter aanbieden aan klanten. Bijvoorbeeld tegelijk met de vervanging van een cv-ketel. Netbeheer Nederland (de branche-organisatie van netwerkbedrijven) en Uneto-VNI maken hier nu afspraken over.

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe dit vorm gaat krijgen. Uneto-VNI wil bijvoorbeeld graag dat de meters via de groothandel beschikbaar komen. Netbeheer Nederland “onderzoekt deze mogelijkheid” aldus woordvoerder Martijn Boelhouwer. Daarnaast moet er nog overeenstemming komen over de datum. Netbeheer Nederland pleit voor 1 januari 2015. Uneto-VNI had graag gezien dat deze datum wat meer naar voren geschoven kon worden. Als de partijen akkoord zijn met deze randvoorwaarden kan het specifieker worden ingevuld: richtlijnen opgesteld, een erkenningsinstantie worden aangewezen en de vergoeding voor zulke ‘derdenplaatsingen’ worden vastgesteld.

Aangezien het hier over miljoenen huishoudens gaat, en meestal twee slimme meters per huishouden, zouden installateurs gek zijn als ze hier niet een graantje van zouden willen meepikken. Maar de slimme meter biedt installateurs veel meer dan alleen eenmalig installatiewerk. De slimme meter is ook het zenuwcentrum voor verschillende energiediensten die installateurs kunnen bieden.

Een installateur die dat al vroeg begreep is Robert Hendriks, directeur van Volt Elektro Groep. Zijn bedrijf greep de komst van de slimme meter aan om particulieren en mkb-ondernemers energiediensten op maat aan te bieden. En dat gaat goed. Eind april bediende het bedrijf ongeveer tachtig klanten met deze dienst, en de rek is er nog allerminst uit. “Wekelijks krijgen we nu vijf tot tien nieuwe klanten”, aldus Hendriks. Daarbij is ruwweg 60 procent mkb-ondernemer en 40 procent particulier.“Bij particulieren is het vooral een dienst om betrokken te blijven, de relatie warm te houden. Bij ondernemers speelt besparingspotentieel een grotere rol.” Volgens Hendriks is het nog lang niet bij alle installateurs die met duurzaamheid bezig zijn doorgedrongen dat de slimme meter erg belangrijk gaat worden, door de mogelijkheid om diensten op maat te gaan leveren.

Domotica 

De slimme meter is juridisch opgebouwd uit verschillende elementen, of poorten. De P1-poort is bestemd om te koppelen aan de domotica. Dit kunnen bijvoorbeeld energiedisplays zijn of slimme koppelingen tussen meter en cv-ketel, waardoor installateurs kunnen onderzoeken of de cv-ketel nog naar behoren werkt, of dat deze toe is aan een onderhoudsbeurt. Via die P1-poort kan het elektriciteitsgebruik elke 10 seconden worden uitgelezen: bijna realtime dus. Dat betekent  dat het gedrag van gebruikers of componenten in de installatie gelijk zichtbaar is. Het gasgebruik wordt elk uur doorgegeven. De domotica die aan deze P1-poort hangt is het speelterrein voor de marktpartijen.

Een ander deel van de slimme meter is de P4-poort. Dat is het gedeelte dat gebruiksgegevens zendt naar de netbeheerder en van daaruit naar de energieleverancier. Dit gedeelte is het ‘officiële’ gedeelte, in die zin dat alleen op basis van deze gegevens de energiefactuur opgesteld mag worden.

ODA-regeling

In principe mogen installateurs niet bij deze gegevens, tenzij de klant ze heeft gemachtigd via de ODA-regeling (overige diensten aanbieders). Sinds vorig jaar is er een vereniging voor deze aanbieders. Die heet de Vedek. Volgens Joost Zonneveld van de Vedek zijn er momenteel 17 bedrijven ODA-gecertificeerd. En dat zullen er volgens hem niet snel veel meer worden. Het certificeringtraject duurt namelijk lang en er is veel technische en juridische expertise voor nodig. Wat vaker gebeurt, zegt Zonneveld, is dat gemachtigde bedrijven de meetgegevens kopen van ODA-bedrijven zoals Ealyze. Dat kost wat, maar bespaart ook veel gedoe.

Volgens Robert Hendriks van de Volt Elektro Groep is het essentieel om je als installateur niet alleen maar te richten op de mogelijkheden die de P1-poort biedt. Het bedrijf werkt daarom ook via de ODA-regeling met de officiële meetgegevens. “Zo kunnen we het echte afgerekende gebruik zien van consumenten. Energieleveranciers krijgen deze gegevens om de paar maanden, maar wij krijgen ze elk kwartier en we kunnen dus dagelijks schakelen met klanten. Het gaat bij deze poort heel concreet over geld. Daar is niet over te discussiëren. Dat heb je niet bij de P1-poort. Hoe je het wendt of keert, de klant krijgt de factuur via de P4-poort.” Volt Elektro Groep heeft zich aangesloten bij een collectief van installateurs onder de noemer EnergiePartners, die nieuwe diensten en verdienmodellen voor installateurs ontwikkelen.

Warmtepompen in Breda

Een ander project waar de slimme meter een cruciale rol speelt, is de duurzame wijk Meulenspie in Breda. De afgelopen jaren werd daar al geëxperimenteerd met het ‘smart’ laten draaien van de wasmachine  in de smart grid pilot van Enexis, genaamd Jouw Energie Moment. Namelijk: wanneer de energieprijs laag is. Maar sinds maart zijn hier ook warmtepompen van Nathan Import/Export bij gekomen. Het gaat om Alpha Innotec combi-warmtepompen gekoppeld aan een bronsysteem van Thermoplus.  Deze warmtepompen hebben standaard een BACnet aansluiting waardoor de warmtepomp gekoppeld kan worden aan diverse meet en regelsystemen. Ook hier worden zowel de P4-poort als de P1-poort van de slimme meter gebruikt.

De P1-poort om deelnemers realtime hun energieverbruik te laten zien, en de P4-poort voor de facturatie. In die P4-poort worden de kwartier-intervalstanden uitgelezen door een centraal energiemanagement-systeem (CEMS) in de wijk. “Om ervoor te zorgen dat niet alles precies op hetzelfde moment aangaat”, zo legt Elke Klaassen, die mede op dit project promoveert aan de TU Eindhoven, uit.

Klaassen: “Het prijsprofiel wordt day-ahead bepaald op basis van de verwachte elektriciteitsvraag in de wijk, de verwachte zon-PV-opwek en de day-ahead APX-marktprijs. Reden voor het gebruik van day-ahead-prijzen is omdat in deze pilot ook de consument gestimuleerd wordt om zelf de vraag te verschuiven. Het dynamische tarief wordt ook daadwerkelijk gebruikt voor facturatie.”

 Delen

Volgens Robert Hendriks van de Volt Elektro Groep is de slimme meter de komende jaren nog essentieel om echt goede diensten aan te kunnen bieden. Hij beaamt dat er andere technieken in opkomst zijn die de slimme meter op den duur wel eens overbodig kunnen maken voor installateurs. Zo kunnen ook steeds meer meetgegevens van installaties prima via internet verzameld en verzonden worden, zonder tussenkomst van slimme meter. “Maar het duurt nog wel een aantal jaar voor het zover is dat de slimme meter voor ons niet meer van belang is”, schat Hendriks.

Voor nu heeft Hendriks nog twee oproepen. Ten eerste: “Laten we zo veel mogelijk de informatie die we hebben over slimme-meterprojecten met elkaar delen. Dit is een kans voor de installatiesector en we kunnen ons de kaas niet van het brood laten eten door energiebedrijven, consultants of bouwbedrijven.” En ten tweede: “We moeten haast maken met de mogelijkheden voor installateurs om de slimme meter te plaatsen. Het kan mij niet snel genoeg gaan. Als je naar een snelle uitrol wil van de slimme meter, dan kan de netbeheerder maar beter snel meer marktpartijen toelaten.”

Politiek

Minister van Economische Zaken Henk Kamp liet de Tweede Kamer eind april in een brief weten de grootschalige uitrol van de slimme meter niet uit te willen stellen. De SP had om uitstel gevraagd omdat uit de pilotfase blijkt dat de daadwerkelijke energiebesparing achterblijft bij de gewenste besparing. SP-Kamerlid Paulus Jansen pleitte daarom voor nog meer pilots.

Maar volgens Kamp kan deze energiebesparing juist vooral gerealiseerd worden als we in Nederland allemaal aan de slimme meter gaan. Alleen op die manier kan aan bedrijven de zekerheid worden geboden die ze nodig hebben bij het ontwikkelen van energiebesparingsdiensten.

Verder gas Kamp aan dat er snel meer duidelijkheid komt over de precieze planning van de grootschalige uitrol van de slimme meter. In de markt zijn namelijk zorgen ontstaan over de gebrekkige transparantie hierover. Als bedrijven namelijk niet weten wanneer en waar de slimme meter wordt uitgerold, kunnen ze ook hun diensten niet op een goede manier aanbieden. De minister verwacht dat er op korte termijn afspraken hierover kunnen worden gemaakt, die dan in een convenant bezegeld worden.

In Installatie Journaal juni 2014

Slimme meter

Invoering slimme gasmeter in volle gang

2 reacties

De uitrol van de slimme gasmeter is in volle gang. Hoe werkt deze meter eigenlijk precies? En loopt de invoering van het apparaat volgens plan? Gawalo zocht het uit.

De vaart zit er goed in met de installatie van de slimme meters. Begin dit jaar startte de kleinschalige uitrol door de netbeheerders, die tot 2014 duurt en ongeveer 500.000 huishoudens een nieuwe gasmeter en elektriciteitsmeter moet opleveren. Vanaf 2014 zullen dan hele woningblokken tegelijk aangepakt worden in wat de grootschalige uitrol heet.

Die grote stappen moeten de netbeheerders ook wel maken. Vanuit Brussel komt namelijk de eis dat in 2020 80 procent van de Nederlandse woningen voorzien is van slimme meetkastjes. De netbeheerders moeten overigens wel netjes vragen of de klant slimme meters wenst. Het politieke debat over mogelijke privacyschendingen heeft namelijk als uitkomst gekregen dat de slimme meter alleen op vrijwillige basis geïnstalleerd mag worden. Het aantal weigeraars ligt volgens Netbeheer Nederland op 2 à 3 procent.

slimme gasmeter

Maar ook kleinschalige uitrol is dus niet zo kleinschalig. Netbeheerders plaatsen nu overal slimme meters als de oude aan vervanging toe is. Ook bij renovatieprojecten en nieuwbouw zetten installateurs standaard een slimme meter terug. Daarnaast zijn er nog de zogenoemde ‘prioriteitsaanvragen’, slimme meters die worden aangevraagd door particulieren die niet willen wachten en het nu al leuk vinden om ‘smart’ met energie om te gaan.

Elektriciteitsmeter is de hub

In de meterkast is de slimme elektriciteitsmeter de dominante eenheid, de hub. De gasmeter stuurt elk uur een signaal naar de elektriciteitsmeter, die op zijn beurt de verbruikgegevens van zowel de gasmeter als de elektriciteitsmeter eens in de twee maanden doorgeeft aan de netbeheerder. De netbeheerder stuurt die gegevens tweemaandelijks naar de energieleverancier en ook nog één keer per jaar voor de jaarrekening. De elektriciteitsmeter moet technisch in staat zijn om de gegevens elk kwartier te meten en dagelijks door te geven aan de netbeheerder.

Om deze functionaliteit te gebruiken moet de energieleverancier wel uitdrukkelijk toestemming hebben gekregen van de afnemer. Martijn Boelhouwer, woordvoerder van Netbeheer Nederland geeft aan dat datacommunicatie relatief veel energie kost en daarom niet elk kwartier plaatsvindt “Met tien slimme meters is dat goed te doen, maar met tien miljoen?”

De elektriciteitsmeter stuurt zijn gegevens door naar de netbeheerder via een GPRS-verbinding, met een zelfde soort signaal dat we kennen van mobiele telefoons. Dit is niet enige mogelijkheid, ook communicatie via de stroomkabel (Power Line Communication, ofwel PLC) en via internet is mogelijk. In Nederland is gekozen voor de eerste optie.

De verbinding met de netbeheerders is slechts een van de verbindingen van de slimme-elektriciteitsmeter-hub. Hij maakt uiteraard ook verbinding met de gasmeter. Dit kan draadloos, via een soort Bluetooth verbinding. Deze optie komt van pas wanneer het gas op een andere plek – via de achtertuin bijvoorbeeld – het huis binnen komt. Hierbij kan een chip in beide meters ervoor zorgen dat alleen communicatie tussen de twee apparaten mogelijk is. Andere toestellen krijgen geen toegang tot het kleine netwerk. Een andere verbindingsoptie is communicatie via een snoertje. Dat kan alleen als de gas- en elektriciteitsmeter in dezelfde kast hangen.

Veiligheid

De vraag rijst her en der of het niet veel handiger zou zijn om de gasmeter en de elektriciteitsmeter te integreren in één duometer. Maar die vlieger gaat niet op. Alles wat met gas te maken heeft, moet zo ver mogelijk van stroom vandaan blijven, om de doodeenvoudige reden dat een vonkje door bijvoorbeeld een kortsluiting een flinke explosie kan veroorzaken. Maar aangezien er in de slimme gasmeter toch – zwakstroom – digitale elektronica is ingebouwd, moet er wel een elektrische voeding zijn. Die komt in de vorm van een batterij met een lange levensduur. Leverancier Landis + Gyr claimt dat de batterij in hun gasmeter 20 jaar mee gaat.

De elektriciteitsmeter heeft nog meer vertakkingsmogelijkheden. Zo staat in de voorschriften dat de elektriciteitsmeter al klaar moet zijn voor aansluiting van de meter voor stadswarmte en de watermeter. Niettemin zal het nog jaren duren voordat de politiek hier serieus zijn tanden in zal zetten. Ten slotte is er nog de verbinding met voor de consument misschien wel het meest zichtbare onderdeel van het slimme energienetwerk: de domotica, en meer in het bijzonder het energieverbruiksdisplay. Dit is het gedeelte van het netwerk dat is vrij gegeven voor de markt.

Deze domotica krijgt de energiegegevens – in tegenstelling tot de netbeheerder – wél ‘near real time’ doorgestuurd van de elektriciteitsmeter. Maar dat geldt alleen voor de stroom. Het gasverbruik kan niet vaker dan eens per uur doorgegeven worden, vanwege de doorgiftebeperkingen. Een energieleverancier die op de een of andere manier deze domotica-gegevens wil gebruiken om specifieke contractaanbiedingen te doen begeeft zich op glad ijs. Alleen de gegevens die naar de netbeheerder worden verzonden zijn namelijk gevalideerd.

Al deze bovengenoemde verbindingen krijgen codes mee die beginnen met de letter ‘p’. P1 is de poort die de verbinding mogelijk maakt met de domotica. P2 is de verbinding tussen gasmeter en elektriciteitsmeter, P3 is de verbinding met de netbeheerder en P4 ten slotte is de verbinding tussen de netbeheerder en de energieleverancier.

2.2 vs 4.0

De eisen die de overheid aan de slimme meter stelt worden steeds strenger. De meters die in 2012 worden geïnstalleerd, voldoen aan de eisen DSMR (Dutch Smart Meter Requirements) 2.2 plus. Vanaf januari 2013 gaat de DSMR 4.0 gelden. Het verschil is dat in de 4.0 meter een temperatuurscorrectie in de gasmeter komt, waardoor bij een variatie in temperatuur een verrekening plaats vindt voor een verandering in calorische waarde per volume-eenheid, ook wordt de beveiliging nog iets aangescherpt (fraudedetectie in de meter zelf) en kan er bij de meter 4.0 op het display het actuele verbruik worden afgelezen en ook of het op afstand uitlezen aan of uit staat.

Nederlandse woningen worden nu nog voorzien van DSMR 2.2 plus meters van de drie leveranciers Landis + Gyr, Itron en Elster. Zij hebben hun 4.0-versie al klaar en deze worden nu uitgebreid getest door de gezamenlijke netbeheerders. In september moet deze test zijn afgerond. Het is overigens nog niet zeker of het lukt om begin 2013 massaal van start te kunnen met meter 4.0. Martijn Boelhouwer van Netbeheer Nederland wil niet zeggen dat de planning niet gehaald wordt, maar een volmondig ‘ja’ komt er ook niet over zijn lippen. “Het wordt krap. Laten we wachten tot na de test. Pas dan kunnen we met recht en rede zeggen of het lukt. Er moet in ieder geval niks meer mis gaan.”

Leveranciers

Vorig jaar juni koos Netbeheer Nederland de drie leveranciers Landis + Gyr, Itron en Elster na een zogenoemde ‘concurrentiegerichte dialoog’, een soort tender waarbij opdrachtgever en opdrachtnemers samen brainstormen over de inhoud van de uiteindelijke opdracht. Itron en Landis + Gyr leveren zowel elektriciteitsmeter als gasmeter. Elster levert alleen de gasmeter. Landis + Gyr is de enige gasmeter die nu ook al gebruikt wordt door netbeheerders. De meter van Landis + Gyr is ook de enige die gebruik maakt van ultrasone techniek. Die van Itron en Elster zijn balgenmeters.

Het is nu nog niet helemaal duidelijk welke netbeheerder met welke meter gaat werken en vooral ook hoeveel meters van welk merk de netbeheerders krijgen. De verdeling gaat volgens een methode die ‘allotment procedure’ heet. Het komt er op neer dat Netbeheer Nederland straks van elke leverancier een bepaald aantal meters afneemt. Het aantal hangt af van de prijs en de kwaliteit van de meter. Nadat deze beslissing is gemaakt zijn eerst de kleine netbeheerders zoals Westland Infra en Intergas aan de beurt. Zij mogen een of twee meters naar hun smaak uitkiezen. Het restant wordt vervolgens in een gelijke verhouding verdeeld over de grote netbeheerders.

Het kan dus zijn dat grote netbeheerders straks twee meters in hun pakket hebben zitten, maar drie is ook mogelijk. Eén is niet erg waarschijnlijk. De netbeheerders mogen vervolgens zelf beslissen welke meter ze waar installeren. Volgens Martijn Boelhouwer van Netbeheer Nederland vinden netbeheerders het wel prettig om meerdere meters te kunnen leveren. “Dat maakt ze minder afhankelijk van leveranciers.”

Monteurs 

Netwerkbedrijf Enexis schakelt zo nu en dan extra aannemers in om het werk aan te kunnen, maar de meeste plaatsingen doet het bedrijf met de bestaande aannemers en werknemers. “Het gaat meestal om vervangingen die anders ook gedaan moesten worden. Verschil is dat we nu meteen twee meters plaatsen als er eigenlijk maar één vervangen hoeft te worden”, zegt Fons Jansen, manager Slimme Meters bij Enexis.

De twee voornaamste problemen waar de monteurs mee te maken krijgen zijn verschillen in de hard-op-hardafstand (afstand tussen aanvoer- en afvoerleiding) en aansluitdiameters die te groot of te klein zijn. “Bij een te grote hard-op-hardafstand moet er een koppelstuk tussen gefit worden. En fitwerk mag een monteur niet doen. Vaak constateert hij pas ter plekke dat dit het geval is en dan moet hij eerst iemand anders langs laten komen”, aldus Jansen. Behalve deze problemen is er zo nu en dan sprake van ruimtegebrek. En een enkele keer blijkt de afstand tussen de gasmeter en de elektriciteitsmeter zo groot, dat zelfs een draadloze oplossing niet toereikend is. “Dan plaatsen we geen slimme gasmeter.” De komst van de meter 4.0 baart Jansen niet al te veel zorgen. “Het gaat iets meer richting draadloos, maar zulke installaties zijn eerder eenvoudiger, dan die met een draadje.”

Politiek

Twee technische mogelijkheden van de slimme gasmeter werden dit jaar nog door de politiek onder de aandacht gebracht. Zo was er minister Maxime Verhagen, die wilde uitzoeken in hoeverre het ‘knijpen’ van de energietoevoer voor wanbetalers mogelijk was. Feit is dat de elektriciteitsmeter deze knijpmogelijkheid heeft. De gasmeter kan niet knijpen – al was het alleen maar uit veiligheidsoverwegingen – , maar hij heeft wel een op afstand bestuurbare open/dicht klep. Deze kan in geval van nieuwbouw voor nieuwe aansluitingen worden ingezet.

Dan was er nog het product van Johan van der Donk, die het ingenieuze plan had om brand-, rook, en CO-detectieapparatuur te koppelen aan de gasmeter. Deze zou bij een seintje automatisch kunnen worden uitgeschakeld. Kamerlid Paulus Jansen van de SP pakte het idee op en vroeg aan minister Liesbeth Spies of zij het ook wat vond. Spies zegde toe om Van der Donk en de netbeheerders met elkaar in contact te brengen. Martijn Boelhouwer van Netbeheer Nederland zegt dat de uitnodiging voor een nadere kennismaking inmiddels de deur uit is. “Maar dat is niet exclusief voor de heer Van der Donk hoor. We nodigen iedereen met een goed idee uit om met ons te komen praten.”

Verschenen in GAWALO, januari 2013 (p 31-33)